16/10/2025 | Yazar: Kaos GL
Dünya Tabipler Birliği, transların haklarına ilişkin bildirisini güncelledi.
Dünya Tabipler Birliği (WMA), 2015 yılında kabul ettiği “Translarla İlgili Bildiri”yi on yıl sonra güncelledi.
Portekiz’in Porto kentinde Ekim ayında düzenlenen 76. Genel Kurul’da kabul edilen yeni metin, transların sağlık hakkı, kendi cinsiyet kimliğini tanımlama özgürlüğü ve ayrımcılıktan korunma ilkelerini yeniden tanımlıyor.
WMA, bildirinin amacını şöyle özetliyor:
“Transların insan onuruna yakışır biçimde, güvenli, erişilebilir ve bilimsel temelli sağlık hizmetlerine ulaşabilmesi için hekimlere, sağlık sistemlerine ve hükümetlere rehberlik etmek.”
Cinsiyet uyumsuzluğu hastalık değil
Bildirinin en temel vurgularından biri, cinsiyet uyumsuzluğunun (gender incongruence) bir hastalık veya ruhsal bozukluk olarak görülmemesi gerektiği.
WMA, bu tutumunu Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) ICD-11 güncellemesiyle uyumlu hale getirdi. Artık cinsiyet uyumsuzluğu, “Zihinsel ve Davranışsal Bozukluklar” yerine “Cinsellikle İlgili Durumlar” başlığı altında sınıflandırılıyor.
Kişinin kendi kimliğini belirleme hakkı
WMA bildirisi, her bireyin kendi cinsiyet kimliğini tanımlama hakkı olduğunu açıkça belirtiyor:
“WMA, tüm kişilerin kendi cinsiyetlerini belirleme ve o cinsiyette yaşama hakkını vurgular ve cinsiyet çeşitliliğini tanır.”
Sağlık hizmetlerinde bilgilendirilmiş onamın (informed consent) esas alınması gerektiği, özellikle çocuklar ve ergenler için bireysel değerlendirmelerin önemi vurgulanıyor.
Bildiride ayrıca, tıbbi müdahalelerin yalnızca kişinin özgür iradesine dayanması gerektiği ve zorlayıcı uygulamalara hiçbir şekilde yer verilmemesi gerektiği belirtiliyor.
“Onarım terapileri” insan hakları ihlali
WMA, translara ya da LGBTİ+’lara yönelik “onarım terapilerini” (conversion/reparative practices) açık biçimde insan hakları ihlali olarak nitelendirdi.
Bu uygulamaların bilimsel geçerliliği olmadığını, ciddi fiziksel ve psikolojik zararlara yol açtığını belirten birlik, şu ifadeyi kullandı:
“Bu uygulamalar tıbben geçersiz, etik olarak savunulamaz ve insan haklarına aykırıdır.”
Hekimlerin bu tür girişimlere katılması “etik dışı” ilan edilirken, WMA, ülkeleri bu uygulamaları yasal olarak yasaklamaya çağırdı.
Sağlıkta eşitlik ve erişim vurgusu
Bildiride, trans bireylerin sağlık sistemlerinden dışlanmaması gerektiği vurgulanıyor.
Sağlık sigortası sistemlerinin ve sosyal güvenlik kurumlarının cinsiyet uyum sürecine dair sağlık hizmetlerini (hormon tedavisi, cerrahi, psikososyal destek vb.) karşılaması öneriliyor.
WMA ayrıca, sağlık çalışanlarının trans hastalara yönelik saygılı, kapsayıcı ve güvenli bir ortam sağlamasının hem etik bir yükümlülük hem de sağlık hizmetinin niteliğini artıran bir unsur olduğunu belirtiyor:
“Translar, kimliklerinin onaylandığı bir ortamda sağlık hizmeti aldıklarında, hekimleriyle daha açık ve güvene dayalı bir ilişki kurabilir.”
Hekimlere çağrı: Eğitim, yönlendirme, kapsayıcılık
Bildiride hekimlere yönelik ayrıntılı sorumluluklar sıralanıyor:
Trans hastalar için güvenli, kapsayıcı ve saygılı bir ortam yaratmak,
Gerektiğinde trans sağlığı konusunda deneyimli uzmanlara yönlendirme yapmak,
Trans sağlığı üzerine mesleki eğitimleri güncel tutmak,
Trans hekimlerin, tıp öğrencilerinin ve sağlık çalışanlarının ayrımcılığa uğramadığı çalışma ortamları sağlamak,
Trans hastalara karşı önyargı veya ayrımcılığa tanık olduklarında sessiz kalmamak.
Devletlere açık çağrı: Koruyucu yasalar ve eşitlik politikaları
WMA, devletleri şu adımları atmaya davet ediyor:
Transları ayrımcılıktan ve şiddetten koruyacak kapsamlı yasal çerçeveler oluşturmak,
Anti-trans yasaları geri çekmek,
Kimlik, kayıt ve sağlık sistemlerinde bireyin kendi belirlediği isim ve cinsiyetin esas alınmasını sağlamak,
Onarım terapilerini yasaklamak,
Trans örgütlerini sağlık politikalarının oluşturulmasında paydaş olarak tanımak,
Trans sağlığı alanında araştırmaları teşvik etmek ve sansüre son vermek.
Etiketler: insan hakları, sağlık, dünyadan, trans, lgbti, lezbiyen, gey, biseksüel, interseks
