15/09/2025 | Yazar: Belgin Günay
BM raporu, interseks çocuklara yapılan tıbbi müdahalelerin çoğunun gereksiz ve hak ihlali niteliğinde olduğunu ortaya koydu.
Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ofisi, interseks kişilerin dünya çapında yaşadığı deneyimleri, karşılaştıkları zorlukları ve hak ihlallerini ayrıntılı şekilde ortaya koyan kapsamlı bir rapor yayımladı.
A/HRC/60/50 numaralı rapor, “İnterseks kişilere karşı ayrımcı yasalar ve politikalar, şiddet eylemleri ve zararlı uygulamalar” başlığını taşıyor.
Kararın ardından rapor
Rapor, BM İnsan Hakları Konseyi’nin 4 Nisan 2024’te Cenevre’de kabul ettiği “İnterseks Kişilere Yönelik Ayrımcılık, Şiddet ve Zararlı Uygulamalarla Mücadele” başlıklı kararın ardından hazırlandı. Bu karar, interseks insan haklarının küresel ölçekte tanınmasında tarihi bir dönüm noktası olmuştu.
Rapor, bugün hükümet temsilcileri, uzmanlar ve interseks aktivistlerinden oluşan bir heyet tarafından Konsey’e sunuldu. Sunumun ardından iki saatlik bir panel düzenlendi. Uzmanlar raporu, “uluslararası savunuculuk ve hesap verebilirlik açısından tarihi bir adım” olarak nitelendirdi.
İnterseks çocuklara geri dönüşsüz müdahaleler
Raporda, interseks çocukların ve yenidoğanların “norma uygunlaştırma” amacıyla geri dönüşü olmayan ameliyatlara maruz kaldığı belirtildi. Müdahalelerin çoğunun çocuğun rızası olmadan, ebeveyn kararıyla yapıldığı ve “tıbbi gereklilik” gerekçesinin bilimsel verilerle desteklenmediği vurgulandı.
Hem interseks bireylerin hem de ailelerin, bu operasyonların riskleri ve alternatifleri konusunda yeterince bilgilendirilmediği kaydedildi.
Bilgilendirme ve hukuki koruma eksikliği
Rapor, birçok ülkede interseks kişilerin haklarını koruyan özel yasaların ya hiç olmadığını ya da uygulanmadığını ortaya koydu. Ayrıca sağlık hizmetlerinde şeffaflık ve denetim eksikliği, hak ihlallerini derinleştiren unsurlar arasında gösterildi.
Toplumsal baskılar hak ihlallerini derinleştiriyor
Raporda, toplumsal cinsiyet normlarına uymayan bedensel özelliklerin damgalanma, sosyal izolasyon ve utanç duygularına yol açtığı vurgulandı. İnterseks kişilere yönelik uygulamaların yalnızca tıbbi değil, toplumsal baskılarla da şekillendiğinin altı çizildi.
BM’den hükümetlere ve sağlık sektörüne öneriler
BM raporu, devletlere, sağlık sektörüne ve uluslararası kuruluşlara şu önerilerde bulunuyor:
- İntersekslerin haklarını güvence altına alacak yasal düzenlemeler yapılmalı.
- Tıbbi gereklilik dışındaki ameliyatlar ertelenmeli, kararlar çok disiplinli sağlık ekipleri tarafından alınmalı.
- Aileler ve interseks bireyler için şeffaf bilgilendirme ve psikososyal destek sağlanmalı.
- Hak ihlallerini önlemek için bağımsız denetim ve tazminat mekanizmaları oluşturulmalı.
- Toplumda interseks kişilere yönelik yanlış bilgileri ve önyargıları azaltmak için farkındalık çalışmaları yapılmalı.
Veri eksikliği küresel ölçekte sorun
Rapor, interseks haklarının korunması önünde en büyük engellerden birinin veri eksikliği olduğuna işaret ediyor. Kaç kişinin gereksiz tıbbi müdahalelere maruz kaldığına ve bu müdahalelerin uzun vadeli etkilerine dair somut verilerin sınırlı olduğu belirtildi.
Etiketler: insan hakları, sağlık, dünyadan, özel haber, araştırma, lgbti, interseks
